Бровар

   Хто прыдумаў гарэлку?
   Прататып гарэлкі вырабіў у IX стагоддзі арабскі лекар Ар-Разі. У Еўропе першая перагонка вадкасці з утрыманнем спірту была зроблена італьянскім манахам-алхімікам Валенцівусам. Алхімікі Праванса прыстасавалі вынайдзены арабамі перагонны куб для ператварэння вінаграднага сусла ў спірт. Атрыманая лятучая вадкасць успрымалася як “дух” віна (па-латыні “spiritus vini”), адкуль і паходзіць сучасная назва гэтай субстанцыі ў многіх мовах, у тым ліку ў рускай  – “спірт”.

Гарэлка на Русі.
   Паводле падання, каля 1430г. манах Ісідар з Цудава  манастыра стварыў рэцэпт першай рускай гарэлкі. Афіцыйны тэрмін “гарэлка” упершыню з'яўляецца ва ўказе імператрыцы Лізаветы Пятроўны ў 1751г.

   У Беларусь гарэлка прыйшла ў канцы XV - пачатку XVI стагоддзя з Германіі. Першапачаткова яе выкарыстоўвалі як лекі і прадавалі ў аптэках. Аднак у хуткім часе гарэлка робіцца папулярным напоем, паступова выцясняючы піва і медавуху. У той час крэпасць вагалася ад 15-20% (так званая простая)  да 70% (“аквавіта”).

   Папулярнымі алкагольнымі напоямі беларускай шляхты робяцца розныя настойкі (кардамонаўка, малінаўка, мятная, кменная, кававая) і наліўкі на аснове гарэлкі з дабаўленнем траў, мёду, спецый, ягад або цукру. Найбольш распаўсюджанай у XIX ст. была жытняя гарэлка “жытнёўка”. З другой паловы XIX стагоддзя пачалі вырабляць бульбяную гарэлку – “бульбянку”. Вытворчасць “бульбянкі” рэзка знізіла не толькі кошт гарэлкі, але і яе якасць, бо гарэлку з бульбы цяжка ачысціць ад сівушных масел. У канцы XIX ст. бровары-вінакурні існавалі амаль у кожным шляхецкім маёнтку.

   “Хлебнае віно”
   Доўгі  час гарэлку называлі “віном”, дадаючы да гэтага тэрміну розныя эпітэты:
“Варанае віно” і “Перавар” - адна з першых назваў, звязанах з вытворчасцю гарэлкі; “Хлебнае віно” - агульная назва гарэлкі ў другой палове XVII стагоддзя;
“Аржаное вінцо”, “Жытняе віно” - абазначэнне гарэлкі да сярэдзіны XIX стагоддзя;
“Горкае віно” - гарэлка з гаркаватай травой, пазней - сінонім няшчаснага жыцця;
“Падпаленае, Паленае віно”, “Гарачае віно” - украінская “Гарылка”;
“Карчма” - гарэлка незаконнай вытворчасці, гэта значыць - самагон.